Jeżeli Sejm nie uchwali nowej ustawy w ciągu 18 miesięcy od dnia opublikowania wyroku Trybunału Konstytucyjnego w sprawie ustawy o rodzinnych ogrodach działkowych, przepisy, które zakwestionował Trybunał, przestaną obowiązywać. Jakie wówczas będą skutki takiego stanu rzeczy? 

Poniżej przedstawiamy skutki uchylenia poszczególnych artykułów.

Szczególnej uwadze należy poświęcić dziwnej zasadzie, którą przyjął Trybunał, a mianowicie zakwestionował prawie każdy przepis, w którym znalazł się zwrot „Polski Związek Działkowców”.

 

Art. 6

Znika pojęcie ROD, bo to jest jego definicja – trudno określić skutki braku takiej definicji.

 

Art. 9

Żadnych skutków dla istniejących ogrodów, bowiem dotyczy nowo zakładanych.

 

Art. 10

Jako jedyny traci ważność natychmiast. Oznacza, że również Skarb Państwa nie może przekazywać nieodpłatnie gruntów dla PZD w celu założenia ogrodu działkowego (dotyczy tylko nowych ogrodów). Gminy i Skarb Państwa mogą na tej podstawie podważać obecny tytuł prawny do gruntu ROD

 

Art. 13

Żadnych skutków dla istniejących ROD, bo tam już są wydzielone tereny ogólne i działki.

 

Art. 14

Zakwestionowano prawo działkowca do działki ustanowione na jego rzecz przez PZD, a w wielu przypadkach wpisane już do Księgi wieczystej. Działkowiec straci więc dotychczasowe prawo do działki i będzie musiał nawiązać stosunek prawny – zawrzeć umowę – z właścicielem gruntu, a więc w przeważającej większości z gminą. Z braku innych uregulowań taka umowa będzie się opierać o powszechne zasady, a więc najczęściej będzie to umowa dzierżawy – na czas określony i oczywiście płatna. Czynsz dzierżawny określa gmina na podstawie wartości gruntu. Zresztą Trybunał sam wskazał właśnie dzierżawę.

Art. 15

Wykreślenie tego artykułu oznacza wywłaszczenie Polskiego Związku Działkowców, bowiem Trybunał uznał, że infrastruktura ROD nie może być własnością PZD, choć jest jej właścicielem w wielu przypadkach od 30 lat. Skutek uchylenia tego przepisu będzie taki, że infrastruktura trwale związana z gruntem stanie się własnością tego czyj jest grunt, a więc w większości przypadków gminy. Dlatego działkowiec, oprócz czynszu dzierżawnego za działkę będzie musiał płacić gminie za korzystanie z „jej” infrastruktury. Sieć elektryczna, wodociąg, hydrofornia, dom działkowca – to co działkowcy wybudowali za własne pieniądze stanie się własnością gminy i za korzystanie z tego trzeba będzie płacić. Wyposażenie ogrodu w infrastrukturę może być podstawą do podniesienia wysokości czynszu dzierżawnego.

 

Art. 16

Trybunał zakwestionował zwolnienie PZD z podatków od działalności statutowej. Na mocy ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych wszystkie organizacje społeczne, stowarzyszenia są zwolnione z podatku dochodowego od dochodów przeznaczonych na działalność statutową. 

Ten przepis ma także szersze znaczenie i jeżeli go zabraknie zniknie podstawa do zwolnień podatkowych przeniesionych do innych ustaw. Dotyczy to m. in. podatku od nieruchomości - gdyby tego przepisu nie zastosowano do ROD, to działkowcy będą musieli płacić podatki za tereny ogólne i znajdujące się na nich budynki. Na ten podatek będą się musieli złożyć wszyscy działkowcy z ogrodu.

 

Art. 17 ust. 2 i art. 18

Na jakąkolwiek likwidację ROD nie będzie potrzebna niczyja zgoda. Ogród będzie można zlikwidować na każdy cel i w każdym czasie, także w okresie wegetacji roślin. Ochrona ogrodów przed likwidacją funkcjonowała w polskim prawie od ustawy pracowniczych ogrodach działkowych z 1949 r., a następnie także pod rządami ustawy o POD z 1981 r.

 

Art. 19 ust. 2 i art. 21 ust. 1

W razie likwidacji ogród będzie mógł odtworzyć tylko ten, w interesie którego nastąpiła likwidacja i nie musi go odtwarzać przed likwidacją dotychczasowego. Oznacza to, że działkowcy z likwidowanego ogrodu muszą zejść z działek w nakazanym terminie i cierpliwie oczekiwać, aż zostanie odtworzony nowy ogród. W tym zakresie nie będą obowiązywały żadne terminy, a swoich roszczeń działkowcy będą mogli dochodzić tylko przed sądem. Na likwidację nie będzie potrzebna żadna umowa, żadne porozumienie, będzie to wyłącznie jednostronna decyzja właściciela gruntu gminy lub Skarbu Państwa.

 

Art. 23

Stwierdzono jego niekonstytucyjność chyba tylko dlatego że jest w jego treści PZD. Co może być niezgodne z konstytucją w obowiązku powiadamiania gminy o istnieniu, bądź zaprzestaniu funkcjonowania ROD? 

 

Art. 24

Każde roszczenie do gruntu ogrodu będzie można teraz zaspakajać w naturze, a więc oznacza to wprost wydanie gruntu osobie posiadającej roszczenie. Szczególnie w Warszawie oznacza to fizyczny koniec większości ogrodów tylko z tego powodu.

 

Rozdział 3

Ten rozdział zawiera przepisy dotyczące Polskiego Związku Działkowców. Z 13 artykułów pozostawiono 4, chyba przez przypadek.

 

Art. 25 

Określa charakter PZD, jako organizacji społecznej, ale też jej niezależność i podległość ustawom. To są prawa zagwarantowane w konstytucji dla organizacji społecznych. Trybunał uznał także za niezgodny z konstytucją przepis, który stwierdza, że PZD może być członkiem innych organizacji krajowych i zagranicznych. Czy zatem w demokratycznej Polsce nie można już tworzyć samodzielnych i samorządnych organizacji działkowców, tylko muszą być podległe i posłuszne? Czy organizacja społeczna nie może być członkiem organizacji międzynarodowych, nawet w Unii Europejskiej?

 

Art. 26

W tym artykule zdefiniowane były prospołeczne, proekologiczne zadania PZD i nawet nie sposób dociec, jakie były przyczyny uchylenia tego przepisu, przecież Związek został nim zobowiązany do służenia rodzinom i społeczeństwu.

 

Art. 28

Struktura organizacyjna PZD jest wynikiem 30 letnich doświadczeń i jest w szczegółach rozpisana w statucie Związku. Statut został zbadany przez sąd pod kątem zgodności z prawem obowiązującym w RP i sąd rejestrowy nie wniósł do niego uwag PZD i statut został zarejestrowany w Krajowym Rejestrze Sądowym. 

 

Art. 29

Definiował, co ma zawierać statut PZD. Związek wykonał ten przepis i wszystkie zapisy mają swe odzwierciedlenie w statucie PZD, który jak wyżej wspomniano, został uznany za zgodny z prawem obowiązującym w Polsce i zarejestrowany w KRS.

 

Art. 30

Określa, kogo może zrzeszać PZD. Trudno zrozumieć motywy Trybunału

 

Cały rozdział 3, w tym art. 31, 35, 36. 37

W gruncie rzeczy chodzi o to, jak pozbawić PZD prawa użytkowania wieczystego do 27 277,2848 hektarów gruntów ROD, na których działki użytkuje ponad 600 tysięcy rodzin i prawa własności infrastruktury, nie naruszając jednego z podstawowych przepisów konstytucji chroniących własność. Jest to o tyle ważne, że bez unieważnienia prawa użytkowania wieczystego, które posiada PZD, nie można byłoby kwestionować praw działkowców do działek W konsekwencji bez unieważnienia prawa PZD działkowcy z tych ogrodów nie musieliby podpisywać umów dzierżawy z gminą, a ich ogrody chroniłoby mocne prawo wieczystego użytkowania.  

Otóż art. 21 Konstytucji stanowi, że Rzeczpospolita Polska chroni własność i prawa dziedziczenia oraz że wywłaszczenie jest dopuszczalne jedynie wówczas, gdy jest dokonywane na cele publiczne i za słusznym odszkodowaniem. Trzeba przy tym mieć na uwadze, że własnością PZD jest także blisko 70 hektarów gruntów ROD wykupionych od właścicieli, którzy mieli roszczenia do tych terenów. 

Dlatego podjęto próbę wykreślenia wszystkich przepisów w jakikolwiek sposób odnoszących się do PZD, bo jak znikną podstawy prawne funkcjonowania PZD, to i zniknie PZD, a wtedy także wszystkie jego prawa. Czytając uchylone artykuły nie sposób zrozumieć intencji Trybunału Konstytucyjnego, ani podstaw uchylenia tych przepisów.

Nie wykreślono art. 27, a w nim pozostawiono najważniejsze stwierdzenie – PZD posiada osobowość prawną, a dalej PZD działa poprzez swoje organy ustanowione ustawą oraz statutem i że jednostki organizacyjne PZD korzystają z osobowości prawnej PZD. Decyzja o pozostawieniu jest niezrozumiała w świetle uzasadnienia ustnego wyroku. Wynikało z niego, że Trybunał zakłada, iż PZD ma utracić podstawy prawne swego istnienia.

Pozostawiono także art. 32 (sprawy członkowskie), art. 33 – prowadzone przez PZD rejestry i art. 34 określający z czego powstaje majątek PZD, W świetle zakwestionowanych przez Trybunał przepisów zupełnie nie można zrozumieć, co oznacza pozostawienie art. 27, 32, 33 i 34.

Z całości wyroku wyraźnie widać, że dąży się do tego, aby wygasić wszelkie prawa do gruntu i zmusić działkowców do nawiązania nowego stosunku prawnego z gminą, a miałby to robić każdy działkowiec. Skutki to czasowe użytkowanie działki, koszty dzierżawy, ale także koszty utrzymania ogrodu, które działkowcy dzisiaj ponoszą. 

 

mgr Marek Pytka

Kierownik Wydziału

Prezydialnego KR PZD